| ภูมิบ้านภูมิเมือง บูรพา โชติช่วง ตีตราภูมิปัญญาดั้งเดิม มรดกวัฒนธรรมจับต้องไม่ได้ เป็น ครั้งแรกที่ภาครัฐ สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ(สวช.) กระทรวงวัฒนธรรม ได้นำมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของไทย หรือสิ่งที่จับต้องไม่ได้ ขึ้นทะเบียน 25 รายการ ไปเมื่อวันเสาร์(19 ก.ย.) ที่ผ่านมา เพื่อเป็นหลักฐานสำคัญของชาติ และเพื่อส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชุมชนให้เกิดความภาคภูมิใจในวัฒนธรรมของตน มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่ขึ้นทะเบียนมี 2 ประเภท ประเภทแรกศิลปะการแสดง 12 รายการ ด้านการแสดง ได้แก่ โขน หนังใหญ่ ละครชาตรี โนรา หนังตะลุง ด้านร้องเพลงพื้นบ้าน ได้แก่ ซอล้านนา หมอลำพื้น หมอลำกลอนลำผญา เพลงโคราช ดีเกร์ฮูลู ด้านดนตรี ได้แก่ สะล้อ ซอ ปิน ประเภทที่สอง งานช่างฝีมือดั้งเดิม 13 รายการ ผ้าและผลิตภัณฑ์จากผ้า ได้แก่ ซิ่นตีนจกแม่แจ่ม ผ้าแพรวา ผ้าทอนาหมื่นศรี เครื่องจักสาน ได้แก่ ก่องข้าวดอก เครื่องจักสานย่านลิเภา เครื่องปั้น ดินเผา ได้แก่ เครื่องปั้นดินเผาเวียงกาหลง เครื่องโลหะ ได้แก่ มีดอรัญญิก กระดิ่งทองเหลือง กริช เครื่องไม้ ได้แก่ เกวียนสลักลาย เครื่องหนัง ได้แก่ รูปหนังตะลุง เครื่องประดับ ได้แก่ เครื่องทองโบราณสกุลช่างเมืองเพชร และงานศิลปกรรมพื้นบ้าน ได้แก่ ปราสาทศพสกุลช่างลำปาง ฉวีรัตน์ เกษตรสุนทร เลขาธิการฯ สวช. กล่าวว่า “การ ขึ้นทะเบียนครั้งนี้เป็นครั้งแรก เสมือนตีตราแสดงความเป็นเจ้าของมรดกภูมิปัญญาไทย เพื่อที่ส่งต่อให้ยูเนสโกรับทราบในการประชุมใหญ่สามัญประจำปีเดือนตุลาคมนี้” และชี้ว่า “แม้ เราจะยังไม่ได้เข้าร่วมเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้อง ไม่ได้กับยูเนสโก แต่เราจะทำให้เขาเห็นว่าเราได้ทำตรงนี้ ที่สำคัญสวช.จะเดินหน้าสร้างภาคีในภูมิภาคการรักษามรดกภูมิปัญญาร่วมกัน” เลขาสวช. ให้ความเห็นการขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาว่า “ทั้ง 2 สาขานี้เป็นการปูพื้นฐานให้นักวิชา การท้องถิ่น และปราชญ์พื้นบ้าน ผู้เป็นเจ้าของมรดกภูมิปัญญาร่วมกันอนุรักษ์ สืบสาน และถ่ายทอดความรู้ ทั้งจะดำเนินการขึ้นทะเบียนสาขาอื่นๆ เพิ่มเติมในปีถัดไป” พลิก ไปในความหมายมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม หมายถึง องค์ความรู้หรือผลงานที่เกิดจากบุคคล/กลุ่มชนที่ได้มีการสร้างสรรค์ พัฒนา สั่งสม สืบทอด และประยุกต์ใช้ในวิถีชีวิตการดำเนินชีวิตมาอย่างต่อเนื่อง และสอดคล้องเหมาะสมกับสภาพสังคมและสิ่งแวดล้อมของแต่ละกลุ่มชน อันแสดงให้เห็นถึงอัตลักษณ์ และความหลากหลายทางวัฒนธรรม ใน มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมหลากหลายแขนง ไม่ว่าจะเป็นสถาปัตยกรรม จิตรกรรม ประติมากรรม หัตถกรรม ศิลปะพื้นบ้าน ศิลปะการแสดง มุขปาฐะและภาษา ฯลฯ อันล้วนแล้วเกี่ยวการช่างฝีมือ ความ สามารถ ทักษะและมีแบบแผนความเชื่อ ประเพณี พิธีกรรมที่สืบเนื่องกันมา ใน ขณะที่อีกด้านหนึ่ง ยูเนสโกซึ่งเป็นองค์กรระหว่างประเทศ ทำหน้าที่ปกป้องคุ้มครอง ส่งเสริมความหลากหลายทางวัฒนธรรม มีความพยายามจัดทำอนุสัญญาเพื่อการพิทักษ์รักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้อง ไม่ได้ นับว่าน่าสนใจไม่น้อย เมื่อเร็วๆ นี้ได้มีการประชุมของผู้แทนจากกลุ่มอนุภูมิภาคเอเชีย ให้ทัศนะถึงเรื่องมร ดกทางวัฒนธรรมสิ่งจับต้องไม่ได้เช่นกัน วาเนสซา เอซิลลีส (Ms. Vanessa Achiles) จากยูเนสโก กรุงเทพฯ กล่าวถึงคำนิยามมรดกฯ สิ่งที่จับต้องไม่ได้ (Intangible Cultural Heritage-ICH) เพียงสั้นๆ ว่า “คือสิ่งของตัวแทนของการแสดงออกในทางปฏิบัติ” และเสริมภาพของการร่วมมือในอนุภูมิภาคฯ “จะพยายามให้เกิดการจัดตั้งกองทุนแขนงนี้ เพื่อความช่วยเหลือระหว่างประเทศ” ในกลุ่มผู้แทนของไทย รศ. มานพ วิสุทธิแพทย์ ให้ทัศนะเรื่องนี้ “ก่อน หน้านี้ สวช.เอง ได้ดำเนินการโครงการภูมิบ้านภูมิเมือง รวมถึงการจัดเก็บข้อมูลศิลปะการแสดงพื้นบ้านแต่ละสาขาซึ่งปัจจุบันรวบรวมได้ 400 กว่าเรื่อง” เช่นกันทางนักวิชาการวัฒนธรรม ศ. วิบูลย์ ลี้สุวรรณ กล่าวถึงงานช่างฝีมือพื้นบ้านที่เสี่ยงต่อการสูญหาย “ทางสวช.มีการเก็บข้อมูลแขนงนี้แล้วทั้งสิ้น 625 เรื่อง ได้รับการรับรองจากคณะกรรมการแล้ว 550 เรื่อง” เมื่อสำรวจคร่าวๆ มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมในสิ่งที่จับต้องไม่ได้ของเพื่อนบ้านอย่างกัมพูชา ดร. สำอาง สำ (Dr. Sam-ang Sam) ให้ความเห็น “กัมพูชามีความพยายามจะฟื้นฟูมรดกฯ ที่เสี่ยงต่อการสูญหาย หรือที่สูญหายไปแล้ว ยกตัวอย่าง การแสดงหุ่นกระบอกสี” และเปรย “การ เปลี่ยนแปลงทางสังคมส่งผลกระทบทางวัฒนธรรมดั้งเดิม ทำให้การแสดงดั้งเดิมไม่มีการปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง ขณะที่การสร้างสรรค์งานวัฒน ธรรมใหม่ๆ ก็ขาดกลิ่นอายของวัฒนธรรมดั้งเดิม อย่างไรก็ดีการจัดทำอนุสัญญาฯ สิ่งที่จับต้องไม่ได้นี้ น่าจะช่วยให้เกิดการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมของในประเทศตนเองได้” เพื่อนบ้าน สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว(สปป.ลาว) นาย ภูวง ซอรยา (Mr. Phouvong Soural) มองว่า “มรดก ที่มองไม่เห็น ซึ่งได้รับการยอมรับให้เป็นสมบัติของชาติ เช่น มุขปาฐะพื้นบ้านการแสดงพื้นบ้าน ฯลฯ ด้วยเหตุนี้รัฐบาลจึงได้ก่อตั้งกระทรวงสารสนเทศและวัฒนธรรมขึ้น เพื่อสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมของชาติ รวมถึงออกมาตรการที่จะคุ้มครองสิทธิ์มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้” หาก มองภาพรวมแล้ว การตีตรามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม หรือสิ่งที่จับต้องไม่ได้นั้นมุมหนึ่งเป็นเรื่องที่ควรค่าการทำขึ้นทะเบียน ในทางกลับกันมองอีกมุมหนึ่งเป็นเสมือนมรดกที่มีลิขสิทธิ์ โดยเฉพาะระหว่างประเทศ ยกตัวอย่างแค่ รำฟ้อนจีบ(เล็บ) กัมพูชาก็จดทะเบียนขึ้นยูเนสโกเรียบร้อยแล้ว ทั้งที่ศิลปะการรำแขนงนี้แพร่หลายอยู่ในสุวรรณภูมิมานับพันปี เรื่อง แบบนี้แล้วต้องทำงานเชิงรุกมากกว่านี้ ถ้าคิดจะเข้าร่วมอนุสัญญาฯ ว่าด้วยสิ่งที่จับต้องไม่ได้ ฝากว่าที่เลขาฯ สวช.คนใหม่ สมชาย เสียงหลาย ไปคบคิดและต่อยอด | 
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น