เยาวราช ในแผนที่เก่า

วันที่ 02 สิงหาคม พ.ศ. 2552 ปีที่ 19 ฉบับที่ 6821 ข่าวสดรายวัน


เยาวราช ในแผนที่เก่า

นงนวล รัตนประทีป



"สมชัย กวางทองพาณิชย์" หนุ่มใหญ่วัย 47 ปี เจ้าของร้านขายเชือก ที่ถนนวานิช 1 ย่านเยาวราช เขตสัมพันธวงศ์ กรุงเทพฯ ชาวไทยเชื้อสายจีน ที่สนใจประวัติความเป็นมาถิ่นเกิดของเขาที่เยาวราช ใช้เวลาค้นคว้าเก็บรวบรวมข้อมูลอยู่นานหลายปี เพื่อตอบโจทย์ข้อสงสัยต่อสถานที่ ในย่านเยาวราช ถิ่นเกิดของเขา

มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์ เชิญสมชัยมาบรรยายประสบการณ์ถ่ายทอดสู่สาธารณชน ถึงวิธีการค้นคว้าของเขา เพื่อย้อนถึงความทรงจำ ในอดีต ผ่านสถานที่ต่างๆ

สมชัยแนะนำตัวว่า เป็นคนธรรมดา ไม่ใช่นักวิชาการ เป็นเจ้าของร้านขายเชือกอยู่แถวสำเพ็ง เรียนจบปริญญาตรีด้านบริหาร มหาวิทยาลัยอัสสัมชัญ เริ่มสนใจและเก็บข้อมูลต่างๆ มาได้ประมาณ 5-6 ปีแล้ว เริ่มจากเห็นว่าเยาวราชมีคนสนใจกันมาก และเห็นความเปลี่ยนแปลงตลอดตั้งแต่เด็กๆ

บางคนนำเรื่องราวเยาวราชไปเขียน ซึ่งเห็นว่าไม่ใช่บ้าน หรือตัวตนของเราในฐานะที่เป็นลูกหลานเยาวราช ดังนั้น จึงเริ่มต้นจากสิ่งที่ใกล้ตัว คือบ้านของตัวเอง ที่อยู่แถวย่านวัดเกาะ ปัจจุบันคือ วัดสัมพันธวงศ์

จากนั้นเริ่มค้นคว้าหาข้อมูลจากหลายๆ แหล่ง เพื่อตอบโจทย์ หรือข้อสงสัยที่ยังหาคำตอบไม่ได้ในหลายๆ เรื่อง เช่น วัดเกาะ สำเพ็ง ไม่ว่าจะเป็นแผนที่เก่าภาษาไทย ภาพถ่ายทางอากาศ จากหอจดหมายเหตุ แผนที่เก่าภาษาจีนจากบ้านขุนจำนง จีนารักษ์ (หุย แซ่เฮง) นายอากรจีนคนแรกของตลาดสามชุก ที่เคยเป็นเมืองท่าค้าขายริมแม่น้ำท่าจีน จ.สุพรรณบุรี

รวมไปถึงข้อมูลจากอินเตอร์เน็ต หนังสือเกี่ยวกับเยาวราช การสอบถามพูดคุยจากอาแป๊ะ อาม่า อากง อาอึ้ม แถวนั้น และเริ่มถ่ายภาพต่างๆ บริเวณบ้านของตนเองก่อน แล้วนำมาเปรียบเทียบกับภาพเก่าๆ ที่หามาได้จากหลายๆ แหล่ง

"ผมคิดว่าเป็นสิ่งที่ง่ายที่สุดในการตอบโจทย์ของผมได้ ไม่ว่าจะเป็นแผนที่ รถโดยสารในแต่ละยุค โรงงิ้ว ศาลเจ้า วัด โรงหนัง โรงเรียน แม่น้ำ ลำคลอง ล้วนแต่มีความเป็นมาทั้งสิ้น และผมรู้สึกสนุกกับมัน เพราะมันเหมือนเป็นการต่อภาพจิ๊กซอว์ ที่ทำให้เรารู้ความเป็นจริงของบ้านเรา รวมทั้งเยาวราชในขณะนั้น อีกทั้งยังสามารถเป็นข้อเท็จจริงที่มีหลักฐานอ้างอิงได้โดยไม่คลาดเคลื่อน

สมชัย เล่าต่อว่า สิ่งที่นำมาเล่าโดยผ่านภาพถ่าย หรือแผนที่ในแต่ละยุคแต่ละสมัย คือประสบการณ์และข้อเท็จจริง ที่พยายามหาคำตอบหลายๆ อย่างที่สงสัยจากภาพและแผนที่ โดยแผนที่แรกที่ได้มา คือพ.ศ.2439 จากข้อมูลและภาพถ่ายของ นายเจริญ ตันมหาพราน นักเขียนอาวุโส ที่เกิดและเติบโตในเยาวราช ที่รวบรวมไว้ รวมถึงภาพต่างๆ ในแต่ละยุคของเยาวราช รวมทั้งแผนที่จากภาพถ่ายดาวเทียมในกูลเกิ้ลเอิร์ธในแต่ละช่วงเวลา

เริ่มจากแผนที่พ.ศ.2439 ตรงบริเวณวัดเกาะ จะสังเกตเห็นว่าเดิมมีคลองล้อมรอบเป็นเกาะอยู่จริง ข้อสังเกตจากการดูแผนที่ถ้าเห็นเส้นตรงๆ ยาวๆ นั่นคือ ถนนเจริญกรุง จะคาดผ่านระหว่างคลอง 2 คลอง ตามที่เห็นภาพนี้ยังไม่มีถนนเยาวราช ทั้งเส้นมีแค่บางส่วน และนี่เป็นโจทย์แรกที่หาคำตอบเจอ

ต่อมาก็เกิดคำถามที่ 2 ว่า "สำเพ็ง" มาจากไหน พอค้นคว้าประวัติความเป็นมาจากพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ สมัยรัชกาลที่ 1 พบว่าเป็นชื่อวัดสำเพ็ง ต่อมาก็กลายเป็นชุมชนจีนแรกที่อพยพเข้ามาตั้งถิ่น ฐานในกรุงเทพฯ จนมาถึงรัชกาลที่ 5 มีการตัดถนนหลายสายในสำเพ็ง และใกล้เคียง

รวมทั้งงานภาพถ่ายต่างๆ และแผนที่บ้านขุนจำนง ที่เขียนตัวหนังสือเป็นภาษาจีนทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นตัวเลข หมายเลขโทรศัพท์ แทนการเขียนตัวเลขอารบิก ซึ่งบอกถึงพื้นที่แหล่งการค้าในเยาวราช ที่พ่อค้าทั่วประเทศจะมาจับจ่ายซื้อของกัน เพราะสมัยก่อนเดินทางโดยเรือ และต้องใช้เวลาเดินทางหลายวัน ทำให้คนที่จะไปซื้อของต้องมีแผนที่ระบุไว้ชัดเจน เพื่อจะได้ไม่เสียเวลา อีกทั้งตลาดสามชุก ยังเป็นเสมือนท่าเรือที่ผู้คนต้องมาพัก ก่อนจะเดินทางเข้ากรุงเทพฯ

สมชัยอธิบายว่า วิธีการคือ วาดแผนที่ใหม่แล้วเอาภาพมาระบายใส่สีลงในแผนที่ ก็จะเห็นคลองวัดสามปลื้ม หรือวัดจักรวรรดิ และเดินสำรวจบริเวณดังกล่าว โดยดูตามแผนที่ข้ามไปสำเพ็ง เยาวราช เจริญกรุง วรจักร เลยไปจนสุดตรอกแม้นศรี เพื่อจะหาคำตอบ แต่ก็ไม่พบ

จึงหันไปสอบถามพูดคุยกับอาม่า อากง อาแป๊ะ แถวนั้น เขาก็แนะนำให้ไปดูแถวบ้านที่อยู่ตรงข้ามวัดสระเกศ ซึ่งจะพบคลองมหานาค จึงสามารถตอบโจทย์ได้อีกว่า บริเวณนี้เดิมเป็นอาณาเขตที่แบ่งคนจีนออกมา ปัจจุบันเหลือซากความเป็น 2 คลอง คือคลองวัดสามปลื้มที่ชนกับคลองมหานาค ให้เห็นเพียง 40 เมตรเท่านั้น

ต่อมาในปีพ.ศ.2550 ได้แผนที่กรุงเทพฯ จากสำนักผังเมือง กทม. และคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และนำมาหาข้อมูล เพื่อตอบโจทย์อีกมากมายที่สงสัยโดยนำมาเป็นต้นแบบ

นอกจากนี้ ได้ข้อมูลและภาพถ่ายทางอากาศจำนวน 2 ชิ้น จากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ พ.ศ.2489 ของวัดสำเพ็ง หรือวัดปทุมคงคา ปัจจุบัน และภาพถ่ายทั่วไปของเยาวราช ในปีพ.ศ.2500 หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 แล้ว ซึ่งไม่ใช่มีเพียงภาพเดียว แต่มีเป็นร้อยๆ ภาพ จะเห็นทุกมุมของกรุงเทพฯ แต่ไม่ได้อธิบายใต้ภาพไว้

จากนั้นก็นำภาพที่ได้มาต่อเป็นจิ๊กซอว์ และซูมดูก็เห็นคำตอบมากมายในเยาวราชหลายอย่าง แต่ก็มีอีกหลายอย่างที่ยังไม่ได้คำตอบ เพราะบางภาพที่ได้มาขาดหายไปบางช่วง จึงอยากหาเครือข่าย หรือคนที่มีความชอบ และรู้สึกเหมือนกับตนเองมาช่วยกันค้นหาความจริงจากภาพถ่าย

จากผลของการค้นหา ลองผิดลองถูกมากมายของสมชัย แม้จะยังไม่สามารถตอบโจทก์ข้อสงสัยได้ทั้งหมด แต่สมชัยก็หวังว่า อยากให้อีกหลายๆ คน ช่วยกันบันทึกประวัติศาสตร์ถิ่นเกิด

เริ่มจากบ้านของตัวเองอันดับแรกก่อน ไม่จำเป็นต้องเป็นเยาวราช หรือที่อื่นๆ แล้วเราจะได้คำตอบถึงรากเหง้าตนเอง

หน้า 6

http://www.khaosod.co.th/view_news.php?newsid=TUROb1lYQXdOREF5TURnMU1nPT0=&sectionid=TURNeE53PT0=&day=TWpBd09TMHdPQzB3TWc9PQ==

--
ขอเชิญอ่าน blog.Thank you so much.
http://www.parent-youth.net
http://www.familynetwork.or.th
http://www.tzuchithailand.org
http://www.presscouncil.or.th
http://ilaw.or.th
http://thainetizen.org
http://www.ictforall.org
http://icann-ncuc.ning.com
http://dbd-52.hi5.com
http://www.webmaster.or.th
http://www.thailandshowtime.com/2009