| รายงานพิเศษ/ “ปิยะบุตร อนุกูล” 148 ปี “ถนนเจริญกรุง” เมื่อ”รถไฟฟ้าใต้ดิน”บุก! “ทุกประเทศ มักมีปัญหาเกี่ยวกับการพัฒนากับการอนุรักษ์ที่ไม่ลงรอยกันเสมอ” ประโยคข้างต้นคือส่วนหนึ่งในคำปาฐกถาของมร.จอห์น ปอล ชูทติ ผู้ช่วยทูตฝ่ายวัฒนธรรมประจำสถานเอกอัครราชทูตสหรัฐอเมริกาประจำประเทศไทย ในงานเสวนาวิชาการของสมาคมอิโคโมสไทย ภายใต้หัวข้อ “มรดกเจริญกรุง:การสำรวจอาคารที่มีคุณค่าบริเวณถนนเจริญกรุงตอนบน” ณ ห้องประชุมหอศิลป์กรุงไทย ธนาคารกรุงไทย สาขาเยาวราช สถาน ทูตอเมริกาฯ ได้ให้ทุนสนับสนุนวิจัยโครงการสำรวจและจัดทำฐานข้อมูลอาคารที่มีคุณค่าทาง สถาปัตยกรรมและประวัติศาสตร์บนถนนเจริญกรุงตอนบนในพื้นที่โครงการก่อสร้าง รถไฟฟ้าใต้ดินสายสีน้ำเงิน ภายใต้กองทุนเอกอัครราชทูตเพื่อการอนุรักษ์วัฒนธรรม พ.ศ.2550 ให้แก่ผศ.ดร.ยงธนิศร์ พิมลเสถียร อาจารย์ประจำคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการผังเมือง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และรองประธานอิโคโมสไทย ในฐานะผู้อำนวยการโครงการ ทีมข่าวกทม.-ชุมชนเมือง “สยามรัฐ” ได้สรุปใจความสำคัญผลการศึกษาวิจัยมานำเสนอเพื่อเป็นอีกแง่มุมหนึ่ง ที่ไม่ค่อยมีใครรู้... ใครสนใจ? ################### กรณีการเตรียมก่อสร้างรถไฟฟ้าใต้ดินสายสีน้ำเงิน (หัวลำโพง-บางแค) ที่ผ่านถนนเจริญกรุงตั้งแต่หัวลำโพง-ปากคลองตลาด เป็น อีกครั้งที่การพัฒนาเมือง (โดยเฉพาะด้านคมนาคม-การก่อสร้างระบบขนส่งมวลชน) ซึ่งสร้างความตื่นตัวในหมู่ประชาชน-ผู้อยู่อาศัยในพื้นที่เส้นทางก่อสร้าง และยังรวมไปถึงนักวิชาการหลายแขนงที่ต่างตั้งคำถามด้วยความเป็นห่วง ด้วย ความที่เป็นถนนเก่าแก่ เป็นถนนสายแรกๆ ที่พัฒนามาเป็นลำดับตั้งแต่แรกสร้างในสมัยล้นเกล้ารัชกาลที่ 4 (พ.ศ.2404) ให้เป็นย่านธุรกิจการค้า (ซึ่งยังสำคัญมาถึงทุกวันนี้) โดยเฉพาะช่วงเปลี่ยนแปลงระบบคมนาคมหลักในกรุงรัตนโกสินทร์จากทางน้ำสู่ทางบก พร้อมกับการเกิดขึ้นของ “ตึกแถว” สองฟากถนนเป็นครั้งแรกของประเทศไทย ปัจจุบัน ถนนเจริญกรุงใกล้จะมีอายุครบ 150 ปี ซึ่งนอกจากจะเป็นย่านธุรกิจที่สำคัญแล้ว ยังเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์พัฒนาเมือง จากหลักฐานความเจริญรุ่งเรืองตั้งแต่อดีตคือ อาคารตึกแถว อาคารพาณิชย์ ที่สวยงามทางสถาปัตยกรรมและเป็นมรดกทางวัฒนธรรม แม้ว่าโครงการก่อสร้างส่วนใหญ่จะอยู่ “ใต้ดิน” แต่ บางส่วนต้องอยู่เหนือพื้นดิน เช่น ทางขึ้น-ลงสถานี ปล่องระบายอากาศ ฯลฯ แน่นอนว่าจะต้องรื้อถอนอาคารและสิ่งกีดขวาง หนึ่งในนั้นคืออาคารเก่าแก่มรดกของคนกทม.-มรดกของแผ่นดิน ################### คณะผู้วิจัยได้สรุปคุณค่าถนนเจริญกรุงในฐานะมรดกวัฒนธรรมดังนี้ 1.เป็นถนนพาณิชยกรรมแห่งแรก ของกทม. (สร้างพร้อมตึกแถว) 2.ความเกี่ยวพันกับพระมหากษัตริย์ อันเป็นผลพวงจากพระราโชบายพัฒนาประเทศของ ร.4 และ ร.5 เพื่อปกป้องประเทศให้พ้นจากลัทธิจักรวรรดินิยม 3.เป็นส่วนหนึ่งของโครงสร้างเมืองแบบสมัยใหม่ (จากน้ำสู่บก) 4.เป็นหลักฐานของความสัมพันธ์ระหว่างตะวันออกกับตะวันตกที่ปรับตัวให้อยู่ร่วมกันได้ 5.เป็นศูนย์รวมของสถาปัตยกรรมหลายยุคหลายสมัยซึ่งยังคงหลงเหลืออยู่จำนวนมาก และ 6.ความต่อเนื่องของกิจกรรมเศรษฐกิจที่ยังคงดำเนินอยู่อย่างหนาแน่น ซึ่งทุกข้อล้วนเป็นไปตามกรอบแนวทางเพื่อการอนุรักษ์แหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม ขององค์กรยูเนสโก นอกจากนี้ คณะผู้วิจัยยังได้ระบุจำนวนอาคารควรค่าแก่การอนุรักษ์ซึ่งได้สำรวจไว้ถึง 480 หน่วย (ตึกแถว 1 คูหา นับเป็น 1 หน่วย) โดยแบ่งเป็น 3 ยุค ได้แก่ 1.ยุคแรก (พ.ศ.2404-2460) สร้างตั้งแต่ร.4ถึงต้นร.6 เป็นตึกแถว 2 ชั้น ใช้กำแพงหนาเป็นโครงสร้างเพื่อรับน้ำหนัก ประดับลวดลายปูนปั้นซึ่งเป็นอิทธิพลแบบเรอเนอซองส์-นีโอคลาสสิกและปอลลา เดียน มีทั้งสิ้น 341 หน่วย (71%) 2.ยุคที่ 2 (พ.ศ.2450-2480) รูปแบบยังต่อเนื่องกับยุคแรก แต่ด้วยวิวัฒนาการทางเทคโนโลยีซึ่งก่อสร้างด้วยคอนกรีตเสริมเหล็กเป็นหลัก ทำให้โครงสร้างเบาลง-อาคารสูงขึ้น (จำนวนชั้นมากขึ้น) เอกลักษณ์คือระเบียงประดับ มีทั้งสิ้น 132 หน่วย 3.ยุคที่ 3 ช่วงหลังสงคราม (พ.ศ.2470-2518) รูปแบบส่วนใหญ่เป็นสถาปัตยกรรมโมเดิร์น เรียบง่ายไม่เน้นตกแต่ง มี 7 อาคาร (อาทิ โรงละครเฉลิมกรุง) อนึ่ง ภาพรวมอาคารส่วนใหญ่ค่อนข้างทรุดโทรม ยังไม่มีแนวทางวิธีปรับปรุงที่ถูกต้องเหมาะสมจากหน่วยงานใด ทั้งยังถูกบดบังด้วยป้ายโฆษณา-สายไฟ การต่อเติมที่ผิดรูปแบบเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบ ซึ่งล้วนแต่ทำให้คุณค่าความงดงามทางสถาปัตยกรรมลดลง อย่างไรก็ตาม จากอาคารทรงคุณค่า 480 หน่วย มีเพียง 3 อาคารเท่านั้นที่ได้ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานคือ อาคาร SAB (ปัจจุบันเป็นสำนักงานหนังสือพิมพ์ “ซินเสียนเยอะเป้า “), อาคาร SEC (ปัจจุบันเป็นธนาคารไทยพาณิชย์สาขาเฉลิมนคร) และศาลเจ้ากวางตุ้ง นอกจากนี้ ปัจจุบันกรมศิลปากร กำลังอยู่ระหว่างขั้นตอนประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานอีก 2 แห่งคือ โรงละครเฉลิมกรุง และวัดมังกรกมลาวาส (วัดเล่งเน่ยยี่) แต่ถึงกระนั้น ตำแหน่งสถานีรถไฟใต้ดินกลับซ้อนทับอาคารทรงคุณค่าได้แก่ กลุ่มตึกแถวร้านเซ่งชง (ซึ่งเคยเป็นร้านตัดรองพระบาทร.6), กลุ่มตึกแถวหน้าวัดมังกรฯ (ที่จะประกาศเป็นโบราณสถาน) และกลุ่มตึกแถวเชิงสะพานมอญ (ซึ่งสะพานมอญขึ้นทะเบียนโบราณสถานแล้ว) ###################### ผู้วิจัยได้สรุปข้อเสนอแนะจากผลการศึกษาไว้อย่างน่าสนใจ 3 ประการสำคัญดังนี้ 1.ประชาสัมพันธ์เพื่อฟื้นฟูถนนเจริญกรุงครบรอบ 150 ปี ในปี 2554 ซึ่งตรงกับปีมหามงคลครบรอบพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว 84 พรรษา จึงควรจัดงานเฉลิมฉลองถนนเจริญกรุงซึ่งมีความเกี่ยวโยงกับพระอัจฉริยภาพของ พระมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรี 2.กรณีโครงการรถไฟฟ้าใต้ดิน ควรหารือผู้เชี่ยวชาญด้านวิศวกรรมโยธาและจราจรโดยเฉพาะ เพื่อศึกษาแรงสั่นสะเทือนทางปฐพีวิทยา ซึ่งอาจส่งผลต่อโครงสร้างและระบบฐานรากอาคาร (ทั้งเก่า-ใหม่) ขณะที่โครงสร้างเหนือพื้นดินควรเลี่ยงสร้างทับซ้อนอาคารเก่าแก่ เพื่อสร้างความผสมผสานระบบขนส่งมวลชนสมัยใหม่โดยเคารพองค์ประกอบวัฒนธรรมของ เมือง 3.ภาครัฐควรมีมาตรการส่งเสริมการอนุรักษ์ในภาคประชาชน อาทิ ตั้งกองทุนหรือระดมทุนช่วยเหลือค่าซ่อมบำรุงอาคารเป็นการลดภาระและสร้างแรง จูงใจ โดยจัดหาวัสดุและช่างฝีมือจากองค์กรวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง พร้อมสร้างเสริมกิจกรรมด้านเศรษฐกิจในเวลาเดียวกัน ทั้ง นี้ทั้งนั้น ที่ผ่านมาหน่วยงานที่เกี่ยวข้องแทบจะไม่สนใจให้ความสำคัญกับประเด็นต่างๆ ทำให้ดูเหมือนถนนประวัติศาสตร์สายนี้ถูกทอดทิ้งให้เสื่อมสภาพตามกาลเวลา เพื่อใส่สิ่งใหม่ทดแทน ตัวอย่าง ที่เห็นได้ชัดคือ โครงการรถไฟใต้ดินที่ถึงขณะนี้ชาวบ้าน-พ่อค้าแม่ขายที่อาศัยอาคารรอบถนน เจริญกรุง ยังมีไม่ถึง 10% ที่รู้จักโครงการอย่างละเอียดถี่ถ้วนว่าจะมีเกิดอะไรขึ้นบ้าง (อนิจจา...) | 
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น